WYCHWYT SZWAJCARSKI

 WYCHWYT SZWAJCARSKI

Szwajcarski wychwyt kotwiczny charakteryzuje się specjalnym kształtem kotwicy i koła zębatego, który rozdziela napęd na kamienie kotwicy (palety) i powierzchnie podnoszące zębów koła wychwytowego. Rozwinął się w Niemczech na przełomie XIX i XX wieku z wychwytu kotwicznego Glashütte. Oryginalna nazwa brzmiała wychwyt dźwigniowy, jednak gdy w Szwajcarii zaczęto masowo produkować zegarki z tym wychwytem, utrwaliła się nazwa szwajcarski wychwyt kotwiczny. Wychwyt ten stosowany jest obecnie, poza bardzo tanimi zegarkami, w większości przenośnych zegarków mechanicznych, naręcznych i kieszonkowych, z systemem oscylacji balansu utrzymywanej przez włos, ale stosuje się go także w większych, takich jak budziki, zegary stołowe itp. Wałki koła wychwytowego, kotwicy i balansu leżą w linii prostej, dlatego mówimy o wychwycie w układzie prostym. Dwie palety kotwicy, najczęściej wykonane z rubinu syntetycznego, zazębiają się naprzemiennie z kołem wychwytowym wykonanym z hartowanej stali. Mają one powierzchnię spoczynkową i płaszczyznę wznoszącą. Koło wychwytowe jest sprzężone z mechanizmem zegarka, który za pomocy systemu kół zębatych, przekazuje na nie moment obrotowy ze sprężyny głównej. Obrót tego koła jest kontrolowany przez palety kotwicy, wejściową i wyjściową. Koło wychwytowe, poza wyjątkowymi przypadkami, ma 15 zębów. Palety są solidnie przymocowane do kotwicy, która na swoim końcu posiada widełki, w które wchodzi rubinowy palec przerzutowy znajdujący się na przerzutniku, przymocowanym do wałka balansu.  Balans powraca do statycznego położenia środkowego za pomocą dołączonej sprężynki równoważącej nazywanej włosem. Kotwica jest zamontowana na wałku i może się swobodnie poruszać pomiędzy dwoma nieruchomymi słupkami ograniczającymi. Jest ona zwykle wykonana ze stali, ale stosuje się również inne materiały. Słupki zabezpieczające zapobiegają niechcianemu ruchowi kotwicy w fazie gdy nic nie ogranicza jej ruchu.  Po potrząśnięciu zegarkiem stykają się one z kotwicą, co prowadzi do odchylenia prędkości, ale nie powoduje nieprawidłowego działania. Każdy ruch koła balansowego do przodu i do tyłu od jego położenia środkowego odpowiada opadaniu jednego zęba koła wychwytowego.  Typowy wychwyt szwajcarski oscyluje z częstotliwością 18 000 lub więcej ruchów (półwahnięć) na godzinę. Każdy taki ruch daje impuls kołu balansowemu, zatem w każdym wahnieciu występują dwa impulsy.  Pomimo tego, że przez większość czasu koło wychwytowe jest zablokowane w spoczynku, to obraca się zwykle ze średnią prędkością 10 obr./min lub większą. Pochodzenie dźwięku „tik-tak” jest spowodowane działaniem wychwytu. Gdy kotwica kołysze się raz w jedną stronę, a raz w drugą, to słychać tykanie. Przydatność wychwytu szwajcarskiego do produkcji seryjnej wynika w szczególności ze znacznie uproszczonej regulacji w porównaniu z wychwytem Glashütte. Po zainstalowaniu kotwicy palety można przesuwać w gniazdach kotwiących za pomocą prostych narzędzi i właściwie ustawiać. Następnie kotwicę demontuje się tylko raz, a palety zabezpiecza się przed przesunięciem za pomocą szelaku. Kołki ograniczające są również przesuwne mimośrodowo dla regulacji, można też je regulować poprzez minimalne zginanie. Te zalety, a także zastosowanie stali zamiast stopu złota sprawiły, że szwajcarski wychwyt kotwiczny stał się standardem w precyzyjnych zegarkach do noszenia.