Cz. 1 Tokarki zegarmistrzowskie.

 

Dzisiejszym postem rozpoczynam cykl tekstów omawiających maszyny zegarmistrzowskie. Na wstępie omówię ogólnie tokarki zegarmistrzowskie, potem po kolei oprzyrządowanie tych tokarek, a następnie frezarki i inne maszyny. Narzędzia zegarmistrzowskie omówię w innym cyklu.

TOKARKI ZEGARMISTRZOWSKIE cz. 1

Dwie główne metody mechanicznej obróbki skrawaniem, to toczenie i frezowanie. Różnią się z grubsza tym, że przy toczeniu obraca się materiał, a narzędzie skrawające wykonuje posuw, przy frezowaniu odwrotnie, obraca się narzędzie skrawające, a posuw wykonuje materiał. Na zdjęciu mamy tokarki trzech firm ze szczytu piramidy prestiżu dawanych producentów tokarek. Tokarka zegarmistrzowska jest moim zdaniem najbardziej przydatną maszyną w warsztacie zegarmistrzowskim. To miniaturowa tokarka zaprojektowana do obróbki małych części zegarków i zegarów. Dzięki oprzyrządowaniu zegarmistrzowie mogą wykonywać na niej oprócz toczenia, zadania takie jak wiercenie, przecinanie, gwintowanie i frezowanie z najwyższą precyzją. Możliwe są też prace wykończeniowe, takie jak polerowanie czopów i renowacyjne, jak poprawianie zębów kół, czy trybów oraz wiele innych prac. Najprostsza tokarka składa się z prostego łoża, na którym zamocowane są dwa kły i podstawka do narzędzi. W kłach mocuje się materiał, który wprawia się w ruch, ręcznie “smykiem” albo silniczkiem elektrycznym poprzez kółko pasowe zamocowane do materiału. Tokarki takie można jeszcze czasem kupić, ale są zbyt prymitywne i przez to mało przydatne. Lepszym typem jest tokarka z wrzeciennikiem zamiast jednego z tych kłów i takimi tokarkami się zajmiemy. Wrzeciennik to główna część tokarki, przenosząca obroty z silnika na materiał. Głównym parametrem, który nas tu interesuje, jest średnica otworu znajdującego się na przestrzał wzdłuż wrzeciona. Średnica ta ogranicza wielkość wałków materiału jakie mogą się w tym wrzecionie zmieścić, a pośrednio mówi nam o wielkości samej tokarki. Im większa średnica tym większa tokarka. Tokarki zegarmistrzowskie mają te otwory zazwyczaj o średnicy 6, 8, 10 mm, rzadziej 12 mm i większe. Czasem można natrafić też na otwory calowe, ale u nas rzadko. W warsztacie zegarmistrzowskim najbardziej użyteczne są tokarki 8 mm, pozwalające wykonać większość prac związanych z mechanizmami zegarków i niektóre prace związane z zegarami czy kopertami zegarowymi. Do zegarów, czy tak zwanej “kopertówki” potrzeba jednak tokarki o średnicy przelotowej wrzeciona powyżej 10 mm. Tokarki o większej średnicy przelotowej zaliczamy już do “tokarek stołowych”. Do wrzeciona mocujemy cały szereg różnych uchwytów do materiału, od małych uchwytów zaciskowych, tak zwanych “amerykańskich”, po duże uchwyty samocentrujące, trzy albo sześcio szczękowe. Drugim bardzo ważnym elementem tokarki jest łoże. Mocujemy na nim wrzeciennik i całe pozostałe oprzyrządowanie tokarki. Ważnym parametrem jest tu długość łoża, najczęściej od 200 do 400 mm
i jego kształt, ułatwiający szybkie demontowanie i montowanie oprzyrządowania. Różne firmy różnie to rozwiązują, ale mamy kilka typowych takich kształtów. Na zdjęciach mamy WW, LL i M  a mamy jeszcze AA i kilka innych, zależy to od kształtu przekroju łoża. Oba te elementy łoże i wrzeciennik są elementami koniecznymi, bez nich nie ma toczenia. Następne elementy zakłada się na łoże gdy są potrzebne, w różnych kombinacjach. Ważnym elementem jest tu konik, w którym mocujemy, albo kły (stałe, obrotowe), do podpierania z drugiej strony materiału zamocowanego w uchwycie wrzeciona, albo urządzenia do mocowania wierteł, w przypadku wiercenia otworów wewnątrz wałków, czy w centrum kółek. Między wrzeciennikiem, a konikiem mocujemy albo podstawkę pod ręczne noże tokarskie, albo suport krzyżowy do precyzyjnego mechanicznego przesuwania noży na nim zamocowanych. Suport krzyżowy umożliwia precyzyjne prowadzenie noża po linii prostej, wzdłuż materiału albo poprzecznie. Umożliwia to toczenie idealnych wałków, stożków i kół.
Wszystkie te główne części tokarki omówię jeszcze raz dokładniej w następnych postach.
c.d.n.