WYCHWYT KOŁKOWY

 WYCHWYT KOŁKOWY

Wychwyt kołkowy lub wychwyt Roskopfa to niedroga, mniej dokładna wersja wychwytu kotwicznego, stosowana w mechanicznych budzikach, zegarach kominkowych i do lat 70. XX wieku, w tanich zegarkach znanych obecnie jako zegarki z kotwicą kołkową.  Został spopularyzowany przez niemieckiego zegarmistrza Georgesa Frederica Roskopfa w jego „zegarku robotnika” z 1867 roku. Został wynaleziony w 1798 roku przez Louisa Perrona z Besançon i zasugerowany Roskopfowi przez Julesa Grossmanna. Wychwyt ten nie ma palet kamiennych w kotwicy, lecz hartowane, pionowe kołki stalowe, które współpracują z kołem wychwytowym o nieskomplikowanym kształcie. Powszechne były zarówno układy proste (osie koła wychwytowego, kotwicy i balansu układają się w linii prostej), jak i konstrukcje prostokątne. Funkcja wychwytu jest taka sama jak funkcja szwajcarskiego wychwytu kotwicznego. Należy jedynie zauważyć, że odpowiednio nachylona płaszczyzna nie znajduje się na palecie (kołku) kotwicy, ale na zębach koła wychwytowego. Zęby te mają nachylone płaszczyzny, tak że gdy jeden z dwóch stalowych kołków ślizga się po jednej z tych płaszczyzn, to w wyniku powstałego ruchu kotwicy (wzniosu) przekazywany jest impuls napędowy na koło balansowe.  W języku technicznym nazywa się to wzniosem na zębie. Odporność na wstrząsy wymaganą w przypadku zegarków przenośnych osiąga się również przy użyciu tych samych środków, jakie mamy w przypadku szwajcarskiego wychwytu kotwicznego. Oprócz prostej konstrukcji (części tłoczone i toczone) oraz niedrogich materiałów, prosta regulacja wychwytu sprawia, że nadaje się on również do seryjnej produkcji zegarków, które nie mają wysokich wymagań jakościowych.  Regulację można przeprowadzić po zamontowaniu wychwytu i ogranicza się ona do regulacji drogi spoczynku i symetrii impulsu poprzez minimalne wygięcie kołków ograniczających lub szyjki kotwicy. Roskopf wykorzystał wychwyt w swoim wizjonerskim projekcie do wyprodukowania „zegarka robotnika”, zegarka kieszonkowego, który można było sprzedać za mniej niż tygodniową pensję niewykwalifikowanego robotnika.  Innowacyjny zegarek Roskopf, który pojawił się na rynku w 1876 roku, zdobył nagrody i był szeroko naśladowany, produkowany w różnych formach aż do około 1925 roku. W USA wychwyt był używany w tanich zegarkach “1 dolarowych”.  Po I WŚ wychwyt kołkowy nadal był używany w tanich zegarkach naręcznych. Aby obniżyć koszty, zegarki z tym wychwytem zwykle nie miały żadnych łożysk kamiennych, zamiast tego stosowano zwykłe łożyska stalowe, chociaż czasami jedno łożysko kamienne było dołączane w celach reklamowych.  Wyjątkiem są firmy Timex i Oris, które w latach 60. XX wieku produkowały zegarki na kołkach w całości z łożyskami kamiennymi. Od 1980 roku niedrogie zegarki kwarcowe przejęły rynek zegarków z niższej półki, w którym przedtem dominowały zegarki z kołkami i produkcja ich została wstrzymana.