CHRONOGRAF

 

CHRONOGRAF

Chronograf (dosłownie „rejestrator czasu”, od starożytnego greckiego χρόνος chrónos „czas” i γράφειν gráphein „pisać”) to dodatkowa funkcja zegarka, która umożliwia uruchamianie, zatrzymywanie i ponowne uruchamianie dodatkowej wskazówki sekundowej, oraz powrót do pozycji wyjściowej, niezależnie od normalnej pracy mechanizmu zegarkowego. W dzisiejszych czasach stoper jest dostępny prawie dla każdego z nas, a przez wielu jest pomijany jako jedna z setek funkcji wbudowanych w nasze smartfony. Był jednak czas, gdy zegarek pełniący jednocześnie funkcję stopera był przełomowy. Rewolucyjny dodatek znalazł zastosowanie w lotnictwie, operacjach wojskowych, a nawet astronomii. Chronografy często mają dodatkowe funkcje na tarczy zegarka, które można wykorzystać do rejestrowania różnych pomiarów czasu, prędkości, tętna i nie tylko. Chronografy naręczne charakteryzują się zazwyczaj dwoma przyciskami umieszczonymi obok koronki i kilkoma dodatkowymi małymi tarczami („licznikami”) na tarczy głównej, na których wyświetlają się minuty i godziny, które upłynęły podczas pomiaru. Upływające sekundy odmierzane są wskazówką znajdującą się na głównej tarczy, która zwykle wyglądem odpowiada wskazówce sekundnika normalnego zegarka naręcznego. Ponieważ wtedy nie jest możliwe normalne wyświetlania upływających sekund dnia, są one zwykle pokazywane  przez stale poruszającą się wskazówkę na jednej z małych dodatkowych subtarcz. Górny przycisk pełni funkcję przycisku uruchamiania i zatrzymywania, podczas gdy dolny przycisk resetuje dużą wskazówkę chronografu na głównej tarczy, na zero lub godzinę 12. W przypadku chronografu z tzw. funkcją flyback (rattrapante) działa to również podczas trwającego procesu pomiaru. Ponieważ wymaga to znacznie większego wysiłku mechanicznego, większość chronografów można zresetować dopiero po zatrzymaniu procesu pomiaru. Możliwe jest również, aby wskazówka stopu pracowała stale, tak aby pełniła funkcję normalnej wskazówki sekundowej. Jednak ze względu na większą liczbę ruchomych części mechanizmu, rezerwa chodu zegarka często maleje w tym przypadku. Osobnym tematem są zegarki z chronografem dla pilotów, mają one zapewniać szczególnie dobrą czytelność, między innymi dzięki wyraźnym liniom oraz prostym lub bezszeryfowym cyfrom na ciemnej tarczy. Często projektowane są w stylu lotniczych przyrządów kokpitowych i charakteryzują się, w droższym segmencie, dodatkami technicznymi takimi jak odporność na próżnię oraz szczególna odporność na wibracje, pola magnetyczne, wstrząsy i duże przyspieszenia.
Trochę historii:
W 1776 roku zegarmistrz Jean Moïse Pouzait zaprojektował zegarek, w którym wskazówka sekundowa napędzana była przez własną sprężynę i mogła zostać zatrzymana,  wskazówki nie można było jeszcze wyzerować. Zatrzymanie chronografu, zatrzymywało także cały mechanizm zegarowy, tak że w przypadku czasów pośrednich, aby wyznaczyć czas, do czasu końcowego trzeba było dodać okres, w którym zegar był zatrzymany. Jak potwierdzają liczne niezależne raporty, „Trzeci licznik" Louisa Moineta uważany jest za pierwszy uznany chronograf w historii. Zegar astronomiczny, którego prace rozpoczęto w 1815 r., a ukończono w 1816 r., mógł on mierzyć czas z dokładnością do 1/60 sekundy, co stanowiło niezrównany stopień precyzji w momencie jego stworzenia. Miał także wyświetlacz minut, godzin i 24-godzin. Louisa Moineta można również postrzegać jako pioniera w dziedzinie koła balansowego o wysokiej częstotliwości, które do pomiaru sześćdziesiątych sekundy wykorzystuje 216 000 oscylacji na godzinę. “Trzecie licznik” Louisa Moineta znajduje się obecnie w Neuchâtel w Szwajcarii. Chociaż zegarek Moineta jest uważany za najwcześniejszy współczesny chronograf, pierwszy zegarek, który został publicznie wprowadzony do obrotu jako chronograf, został wynaleziony przez Nicolasa Mathieu Rieusseca, zegarmistrza francuskiego króla Ludwika XVII. Król zlecił Rieussecowi stworzenie zegarka, za pomocą którego mógłby rejestrować czas okrążeń swoich ukochanych wyścigów konnych i właśnie na polecenie Jego Królewskiej Mości w 1821 roku Rieussec stworzył pierwszy skomercjalizowany nowoczesny chronograf. Jego wynalazek składał się z obrotowej tarczy i wskazówki z przymocowanym do niej małym pojemnikiem z atramentem. Odmierzany okres czasu można było określić za pomocą linii atramentowych pozostawionych na tej obrotowej tarczy. Chronograf Rieusseca nie nadawał się jednak do wielokrotnego użytku ze względu na zapotrzebowanie na atrament. W 1831-ym austriacki pracownik Breguet, Joseph Thaddäus Winnerl (1799-1886), opracował zegarek ze wskazówką sekundową, który można było zatrzymać oddzielnie. Winnerl wynalazł także chronograf z dwiema wskazówkami sekundowymi umieszczonymi jedna nad drugą, które można było zatrzymać jedną po drugiej, a mierzony okres czasu można było obliczyć jako różnicę. Aby to było możliwe, zegarek musi mieć dwa oddzielne, ale połączone mechanizmy zatrzymujące. Ten mechanizm dwuwskazówkowy nazywany jest rattrapante. W 1844 r. francuski właściciel firmy Nicole et Capt i zgłosił patent (patent 1862, Adolphe Nicole), gdzie przedstawił tzw. „serce zerujące”, które wynalazł jego pracownik Henri-Féréol Piguet. “Serce zerujące” to tarcza w kształcie serca, umocowana  na wałku razem z kołem stopera, która umożliwia wyzerowanie wskazówki za pomocą przycisku. W 1868 r. Auguste Baud zbudował powszechny dziś dodatkowy mechanizm chronografu jako nakładkę po tylnej stronie mechanizmu zegarkowego. W 1910 r. pojawiły się pierwsze zegarki na rękę z chronografem. A od 1933 roku, zegarek taki stał się popularny dzięki rozwojowi zegarków naręcznych matki Breitling z dwoma oddzielnymi przyciskami, jednym do uruchamiania i zatrzymywania, a drugim do zerowania. Umożliwiło to kilkukrotne zatrzymanie wskazówki pomiarowej, a następnie jej ponowne włączenie. W 1937 r. Universal Genève opracowało chronograf z czasem zatrzymania dłuższym niż 30 minut. A Dubois-Dépraz wprowadził alternatywny mechanizm do bardziej złożonego chronografu z kołem kolumnowym, który został wyposażony w wytłaczaną krzywkę w kształcie serca i mimośrodową dźwignię. W 1946 roku Albert Piguet wspólnie z firmą Lémania opracował prototyp chronografu z naciągiem automatycznym. 1969 roku doszło do wyścigu pomiędzy Zenithem (z mechanizmem „El Primero”), Seiko (kaliber 6138/39) i współpracującymi firmami Heuer, Breitling, Dubois-Dépraz i Büren, na pierwszy seryjnie produkowany automatyczny chronograf. Około 1970 r. te skomplikowane i drogie konstrukcje zostały zastąpione w dużej mierze  przez masowe pojawienie się zegarków kwarcowych, które były mniejsze, tańsze i oferowały znacznie większą funkcjonalność (kryzys kwarcowy). Jednak od połowy lat 80. XX wieku rozpoczął się renesans produkcji wysokiej jakości chronografów mechanicznych, które są popularne również obecnie.